×
بین الملل
شناسه خبر : 203029
تاریخ انتشار : دوشنبه 1403/09/19 ساعت 08:47

احمد زیدآبادی*

پیامدهای سقوط خاندان اسـد

دولت بشار اسد فقط طی 10 روز حاکمیت خود را از دست داد و سقوط کرد؛ همچون درختی که در برابر تندبادی معمولی از ریشه درآید. در واقع ریشه‌های نظام اسد از سال‌ها پیش رو به پوسیدگی و خشکیدگی گذاشته بود و او تلاشی برای ترمیم و احیای آنها نکرد.

نورنیوز-گروه بین الملل: یک سال اخیر اما بیش از هر دوره‌ای دولت اسد را از اقتدار تهی کرد. حزب‌الله لبنان که مؤثرترین نیروی حامی اسد در جنگ داخلی بود، مشغول نبرد با اسرائیل شد و بخش بزرگی از فرماندهان و نیروها و امکانات تسلیحاتی و مالی خود را از دست داد. اهداف نظامی و غیرنظامی سوریه نیز هدف حملات متناوب جنگنده‌های اسرائیل قرار گرفت بدون آنکه اسد امکان واکنشی بازدارنده و یا مؤثر در خود ببیند.

او ظاهراً از طرف دولت نتانیاهو تهدید شده بود که اگر «دست از پا خطا کند» کاخ ریاست‌جمهوری‌اش در دمشق، هدف مستقیم موشک‌های اسرائیلی قرار خواهد گرفت. در این میان، در حالی که حزب‌الله مشغول درگیری همه‌جانبه با ارتش اسرائیل و منابع و اهداف نظامی سوریه زیر ضرب مداوم موشک‌ها و پهپادهای اسرائیلی بود، گروه‌های مخالف اسد در استان ادلب، خارج از سیطره و نفوذ دولت، با خیال راحت در حال آموزش و آمادگی نظامی به کمک حامیان خارجی خود به‌خصوص ترکیه بودند.

از این رو، همین که جنگ لبنان با توافق آتش‌بس خاموش شد، آنها از هر سو به سمت شهرهای تحت کنترل دولت سرازیر شدند و ابتدا حلب و سپس حما و حمص و شهرهای جنوبی و سرانجام دمشق را تحت کنترل خود درآوردند. ارتش سوریه در مقابل هجوم مخالفان، گام به گام از مواضع خود عقب نشست و هر عقب‌نشینی را به عنوان «حرکتی تاکتیکی» معرفی کرد. در حقیقت ارتش سوریه، انگیزه یا توان مقاومت در برابر شبه‌نظامیان عمدتاً اسلامگرا را نداشت و به منظور بقای دولت اسد، کوچکترین فداکاری از خود نشان نداد.

آیا ارتش سوریه به صورتی مخفیانه با شورشیان و حامیان خارجی آنها تبانی کرده بود تا پس از سقوط اسد همچنان نقشی در ادارۀ سوریه بازی کند یا اینکه بضاعتش چیزی بیش از آن نبود؟ این پرسشی است که در روزهای آینده پاسخ آن آشکار خواهد شد. در واقع، پرسش‌هایی از این قبیل دربارۀ چرایی سقوط برق‌آسای نظام اسد و آیندۀ سوریه بسیار است. در حال حاضر معماهای لاینحل فراوانی در این موارد می‌توان مطرح کرد؛ از جمله اینکه، آیا گروه‌های مخالف که ترکیبی از نیروهای قومی و ملی‌گرا و انواع گرایش‌های مذهبی با سابقۀ بنیادگرایی و خشونت‌پرستی را شامل می‌شوند، پیشاپیش دربارۀ نظام آیندۀ سوریه به توافقی دست یافته‌اند و یا اینکه پس از سقوط اسد قرار است با هم توافق کنند و یا اینکه ممکن است بر سر تقسیم قدرت و غنایم به جان هم بیفتند و جنگ داخلی دامنه‌دار و خونینی را رقم بزنند؟

آیا جامعۀ سوریه از ظرفیت تکثرگرایی سیاسی برخوردار است و یا اینکه پس از یک دور هرج و مرج و نابسامانی به سمت پذیرش یک دولت اقتداگرا تمایل پیدا خواهد کرد؟ بازیگران خارجی از جمله ترکیه، قطر، آمریکا، اسرائیل و برخی کشورهای عربی، هر یک بر کدام گروه‌های مخالف نفوذ دارند و میزان نفوذشان چه اندازه است؟

به فرضِ سیطره یافتن هیئت تحریرالشام بر سوریه و غلبه‌اش بر سایر نیروها، آیا این گروه می‌خواهد از سوریه، افغانستان دیگری بسازد و با تحمیل برداشتی منجمد و سختگیرانه از احکام شریعت بر مردم سوریه، «امارت اسلامی» تازه‌ای در این سوی آسیا به‌پا کند؟

در آن صورت آیا سوری‌ها که اکثریت آنها به فرهنگی از هر جهت سکولار خو گرفته‌اند، چنان نظامی را تحمل می‌کنند و علیه آن دست به شورش نمی‌زنند؟ آیا ارتش سوریه قرار است بخشی از معادلۀ قدرت در آینده باشد و یا مانند ارتش عراق پس از سقوط صدام حسین منحل و در نتیجه شورشگر شود؟ به نظر نمی‌رسد هیچ ناظر سیاسی یا کشوری در منطقه، پاسخ قاطع و روشنی برای این قبیل پرسش‌ها داشته باشد.

با این حال، جابه‌جایی قدرت در سوریه، به طور عیان پیامدهایی دارد که از هم‌اکنون می‌توان نسبت به آنها کم و بیش اطمینان داشت. بدون تردید، اسرائیل از سقوط دولت اسد بیشترین سود را می‌برد. در سال‌های اخیر، هرچند که دولت اسد رأساً تهدیدی علیه اسرائیل نبوده است، اما به واسطۀ میزبانی سوریه از حزب‌الله لبنان و مستشاران نظامی ایران و نیروهای تحت فرمان آنها در خاک خود، دولت عبری نگرانی شدیدی از خود نشان داده است.

اینک با سقوط نظام اسد، هرچند که اسرائیل از بروز بی‌ثباتی و هرج و مرج احتمالی در سوریه بیمناک است، اما در عین حال اطمینان دارد که نیروهای جدید حاکم بر دمشق، نه خود تهدیدی علیه آن به حساب می‌آیند و نه میزبان نیروهای تهدید‌کننده خواهند بود. برخی رهبران گروه‌های شورشی به اسرائیل اطمینان داده‌اند که فقط «دشمن دولت اسد و حزب‌الله و جمهوری اسلامی» هستند و هیچ عناد یا مخالفتی با دولت عبری ندارند!

همین موضع به طور مشخص بر نوع آرایش و توازن قوا در لبنان هم بسیار اثرگذار است. سوریۀ اسد برای دهه‌ها تصمیم‌گیر اصلی مستقیم یا غیرمستقیم در لبنان بوده است. علاوه بر حزب‌الله و جنبش شیعی امل، تقریباً نیمی از مسیحیان لبنان تحت نفوذ خاندان اسد بر کشورشان بوده‌اند و به همین دلیل، رؤسای جمهور و حتی نخست‌وزیران لبنان به ندرت در مقابل دمشق استقلالی برای خود در نظر داشته‌اند. موارد نادر در این زمینه هم معمولاً راهی به عافیت نداشته و عاقبتی چون رفیق حریری و یا اعضای خاندان جمیل پیدا کرده است.

اینک با سقوط خاندان اسد، گروه‌های لبنانی مخالف و حتی همسوی سوریه خود را از قید و سیطرۀ آن آزاد می‌بینند و همین موضوع آنها را ترغیب خواهد کرد که برای خلع سلاح حزب‌الله و تبدیل آن به یک حزب صرفاً سیاسی حداکثر فشار را وارد کنند. از طرفی حزب‌الله نیز که برای تجدید سازمان نظامی خود، به دریافت سلاح‌های ایرانی از طریق خاک سوریه چشم دوخته بود، با وضعیت جدید تمام راه‌های ارتباط زمینی‌اش با کشورهای شرق لبنان قطع می‌شود.

بدین ترتیب، موقعیت جمهوری اسلامی در سوریۀ بدون اسد و نوع دسترسی‌اش به لبنان نیز مشخص می‌شود. ظاهراً جمهوری اسلامی درصدد است که الگوی رابطه با طالبان افغانستان را برای ارتباط‌گیری با نمونۀ مشابه آن در سوریه تکرار کند.

اگر چنین امری ممکن باشد در بهترین صورت به یک رابطۀ خیلی عادی منجر می‌شود و دیگر سوریه متحد جمهوری اسلامی و میزبان نیروهای همسو با آن و به‌خصوص پل ارتباطی و ترانزیتی‌اش برای اتصال به لبنان و سرزمین‌های پیرامون اسرائیل نخواهد بود. با این حساب، با سقوط دمشق، فصل تازه‌ای از صف‌بندی سیاسی در خاورمیانه آغاز به خودنمایی کرده است.

*روزنامه‌نگار و فعال سیاسی اصلاح طلب


نظرات

آگهی تبلیغاتی
آخرین اخبار
نامه اتابک درباره جلوگیری از افزایش چند برابری قیمت خودروهای وارداتی
نوراینفو | کدبندی انواع تصادفات به چه صورت است؟
قیمت دلار و سایر ارزها امروز سه‌‎شنبه 21 مرداد 1404
فردا آخرین روز فروش ارز اربعین است
شوخی یک خبرنگار با پزشکیان: با رئیس‌جمهور قبلی عکس یادگاری گرفتیم، شهید شد! + فیلم
فهرست 269 خبرنگاری که اسرائیل از 7 اکتبر 2023 به شهادت رسانده منتشر شد
قیمت طلا و سکه امروز سه‌شنبه 21 مرداد 1404 +جدول
پاکستان در بزنگاه تاریخی؛ فرصت‌سازی یا تکرار خیانت آمریکا؟
پاکستان به ولایت نورستان افغانستان حمله پهپادی کرد
خرید اعتباری 10 میلیون تومانی برای بازنشستگان کشوری +شرایط و فروشگاه‌های تحت پوشش
ملکوتِ محمود فرشچیان
قیمت خودرو امروز سه‌شنبه 21 مرداد 1404 +جدول
دانش آموزان پایه دوزادهم برای شرکت در آزمون نهایی باید زودتر از خواب بیدار شوند
لاریجانی: موافق بسط همکاری میان ایران و کشورهای منطقه هستیم
نتایج طرح خودروهای فرسوده ایران‌خودرو اعلام شد + جزئیات پرداخت و شرایط فروش
متن توافقنامه ارمنستان و جمهوری آذربایجان منتشر شد
عالی‌پور: سهام عدالت آزاد می‌شود
تصادف مرگبار با 4 کشته در بزرگراه شهید شوشتری مشهد؛ دادستان گناباد جان باخت
ایران نما | معرفی جاذبه های گردشگری شهرهای ایران(69) «بفروئیه»
اوقانی: مرحله دوم متناسب‌سازی سال 1400 بازنشستگان با حقوق مرداد پرداخت می‌شود
اعتراف یک جادوگر: با 5 مربی فوتبال در ارتباط بودم!
زیارت اربعین؛ پیمان مجدد با عدالت و آگاهی
غریب‌آبادی: معاون گروسی در تهران درباره نحوه تعامل آژانس و ایران گفت‌وگو کرد
سپاه: شهادت خبرنگاران در غزه، شلیک به آزادی بیان است
جنگ دوم، میدان نبرد ذهن‌ها؛ زمان اجرای ابتکارات تازه برای مقابله
وزیر کار: یارانه 3 دهک تا شهریور حذف می‌شود
لاریجانی: ایران با لبنان و عراق هم‌فکری دارد اما به کسی دستوری نمی‌دهد
وضعیت آب و هوا امروز سه شنبه 21 مرداد 1404 + وضعیت استان‌ها
پیکر استاد فرشچیان کی به ایران منتقل می‌شود؟ +زمان و مکان تشییع
مذاکره و جنگ، ابزار و راهبردهایی برای رسیدن به اهداف منافع ملی ایران است
دوفوریتی | شلیک به محیط‌بان، آسان‌تر از شکار حیات‌وحش
چرا باید به پیشنهاد محسنی اژه‌ای جواب مثبت داد؟
ورود دستگاه ایکس‌ری چمدانی جدید به گمرک کشور
وقوع انفجار مهیب در یکی از کارخانه‌های فولاد آمریکا
طارمی، مهاجم ایرانی از لیست خرید لیدزیونایتد خط خورد
نروژ قطع همکاری مالی با فلسطین اشغالی را اعلام کرد
ارزش کل بازار رمزارزها از 4 تریلیون دلار فراتر رفت
روایت معاریو از وحشت اسرائیل نسبت به تاکتیک‌های حمله فوری ایران
انتقاد شدید ماکرون از اقدامات اسرائیل/ اشغال غزه فاجعه است
نظری جویباری از مدیرعاملی استقلال استعفا کرد
هواداران لیورپول خواستار محرومیت تیم اسرائیلی از رقابت‌های فیفا شدند
دروازه بان سابق پرسپولیس به صنعت نفت پیوست
گرمای بی‌سابقه عراق را در خاموشی فرو برد
وزیر میراث: اداره هیات امنایی تخت جمشید بزودی به صورت رسمی ابلاغ می‌شود
اسلامی: حفظ منافع ملی و پیشرفت علمی اولویت اصلی ماست
بادامچیان: پیروزی ایران بر اسرائیل معادلات پشت‌پرده بین‌المللی را تغییر داد
واکنش «دیده‌بان حقوق بشر» و «عفو بین الملل» به کشتار بی سابقه خبرنگاران در غزه
شلیک به صدا، تصویر، روایت
تسلیم باشگاه استقلال در برابر انتقادات از رونمایی لباس جدید
عون: اجرای طرح انحصار سلاح قطعا اجرایی می شود/مقام حزب‌الله: خلع سلاح مقاومت محال است
X
آگهی تبلیغاتی