نورنیوز-گروه اجتماعی: تالاب مهم جازموریان در پهنه جنوب شرق ایران به‌طور کامل خشک شده و باران سیل‌آسایی هم اگر ببارد، تنها باتلاقی موقت برای چندروز ایجاد می‌کند و معلوم نیست امیدی هست که پس از مرگ این تالاب، برزخی باشد که دوباره موجوداتش زنده شوند یا خیر.
تالاب جازموریان که بین ۲ استان کرمان و سیستان و بلوچستان قرار دارد به طور کامل خشک شده و وضعیت نگران‌کننده‌ای را برای اکوسیستم منطقه به وجود آورده. ثبت این تالاب در کنوانسیون رامسر هم نیازمند بهبود شرایط آبی آن است که دور از تصور به نظر می‌رسد.
این انتقاد در واقع به مسئولان وقت نیز وجود دارد که چرا پیش از خشک شدن تالاب آن را در کنوانسیون رامسر برای تالاب‌ها ثبت نکردند تا بتوان از محل کمک‌های خارجی هم برای حفظ این تالاب استفاده کرد تا به این روز نیفتد.
آنطور که منابع محلی گزارش می‌دهند اینک بخشی از تالاب فقط بعد از باران های سیل‌آسا به صورت باتلاقی می‌شود و در سایر اوقات خشک است. قطع بسیاری از منابع آبی تالاب جازموریان و افزایش حفر چاه‌های آب مجاز و غیرمجاز در اطراف آن موجب وضعیت بحرانی تالاب شده و نیاز فوری به اقداماتی برای احیای آن وجود دارد.
احیای تالاب جازموریان نه تنها به حفظ تنوع زیستی و تعادل اکولوژیکی منطقه کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به بهبود شرایط زندگی جوامع محلی و کاهش اثرات تغییرات اقلیمی نیز منجر شود.
وضعیت بحرانی تالاب
مسئول دبیرخانه تالاب‌های استان کرمان در اداره کل محیط زیست استان درباره وضعیت این تالاب گفت: ما در پی آن هستیم که وضعیت آب به ثبات برسد و حقابه آن نیز به صورت مستمر رهاسازی شود.
امیرحمزه درخشانی با اشاره به اینکه از سال ۱۳۸۹ به این سو، تالاب به‌شدت خشک شده و سیلاب‌ها به حداقل رسیده‌اند، افزود: تالاب حتی پس از چند روز بارندگی، دوباره خشک می‌شود.
در گذشته، سطح آب‌های جازموریان به حدی بالا بود که این تالاب به عنوان باتلاق شناخته می‌شد اما در چند دهه اخیر، برداشت آب‌های زیرزمینی از حوضه‌های اطراف، سطح سفره‌های آب را کاهش داده و باعث خشکی تالاب شده است.
تاثیر بر پرندگان مهاجر
وی درباره وضعیت پرندگان مهاجر که به این تالاب می آمدند نیز بیان کرد: پرندگان مهاجر در زمان‌های خاصی به تالاب می‌آیند؛ معمولا اوایل زمستان، در ماه‌های بهمن و اسفند، سیلاب جازموریان آغاز می‌شود و تا اردیبهشت ممکن است در زمان های مختلف مقداری آب در تالاب وجود داشته باشد و شاهد حضوری تعدادی از پرندگان مهاجر باشیم.
درخشانی ادامه داد: وضعیت آبی باید به حالت ثابتی برسد تا بتوان اقداماتی برای احیای تالاب انجام داد و مستنداتی برای تالاب‌های فصلی وجود دارد که باید چند ماه در سال آب داشته باشند، اما در پنج سال گذشته تالاب جازموریان تقریبا به طور کامل خشک بوده است.
وی اضافه کرد: سال گذشته در فروردین‌ماه، سیلابی آمد اما وجود آب در تالاب تنها ۱۰ روز دوام آورد و دوباره خشک شد.
چالش‌های ثبت در کنوانسیون رامسر
وی با اشاره به کنوانسیون رامسر و اینکه چرا نمی توان به دلیل نبود آب در تالاب جازموریان این تالاب را در کنوانسیون ثبت کرد ادامه داد: کنوانسیون رامسر برای حفاظت از تالاب‌ها برنامه‌ریزی کرده و ممکن است تالاب هامون در سیستان و بلوچستان را نیز به دلیل خشکی و آبگیری نشدن سال‌های متمادی از این کنوانسیون خارج کند.
درخشانی هشدار داد که زنگ خطر سال‌هاست به صدا درآمده و نیاز به اجرای برنامه‌های احیای تالاب جازموریان احساس می‌شود.
از سال ۱۳۸۹ به این سو، تالاب به شدت خشک شده و حتی پس از چند روز بارندگی، دوباره خشک می‌شود.
منابع آبی و ضرورت مدیریت آن
مسئول دبیرخانه تالاب‌های استان کرمان درباره چگونگی تامین آب تالاب نیز بیان کرد: بخشی از آب تالاب جازموریان از سد هلیل رود تامین می‌شود که بسته به شرایط خشکسالی و ترسالی متفاوت است.
وی افزود: فاصله سد هلیل رود تا تالاب نزدیک به ۲۰۰ کیلومتر است و حقابه به بند انحرافی پایین‌دست نمی‌رسد.
درخشانی گفت: ۱۳ درصد حقابه‌ای که برای تالاب تعیین شده باید از رهاسازی آب سد تامین شود و باقی‌مانده حقابه از محل مدیریت آب‌های زیرزمینی و چاه‌های غیرمجاز باشد.
چالش برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی
وی یادآور شد: در گذشته سطح آب‌های جازموریان به‌حدی بالا بود که این تالاب به عنوان باتلاق شناخته می‌شد اما در چند دهه اخیر، برداشت آب‌های زیرزمینی از حوضه‌های اطراف، سطح سفره‌های آب را کاهش داده و باعث خشکی تالاب شده است.
درخشانی گفت: این وضعیت و خشکی تالاب جازموریان به کاهش رطوبت و از بین رفتن پوشش گیاهی منجر شده است.
درخشانی افزود: آمار دقیقی از چاه‌های مجاز و غیرمجاز وجود ندارد، برخی منابع از وجود ۱۰ هزار چاه مجاز خبر می‌دهند، در حالی که آمار دقیقی از سوی آب منطقه‌ای تاکنون ارائه نشده است.
وی خاطرنشان کرد: برخی کشاورزان در زمین‌های خود هم چاه مجاز و هم چاه غیرمجاز دارند و این موضوع نیاز به یک طرح مطالعاتی منطقه‌ای دارد.
ضرورت ایجاد توازن بین کشاورزی و منابع آبی
وی تاکید کرد: بین کشاورزی و برداشت آب باید توازن وجود داشته باشد، اما اینک این توازن به هم خورده است.
درخشانی افزود: کشاورزی به‌شدت توسعه یافته و در عین حال، به محیط زیست آسیب می‌زند و برداشت بی‌رویه آب برای کشاورزی تاثیر مستقیم بر تالاب دارد.
وی یادآور شد: منطقه جنوب کرمان، شامل رودبارجنوب، قلعه‌گنج و زهکلوت(شهرستان جازموریان)، بیشترین سطح کشت محصولات آب‌بر را دارند و کشت‌های آب‌بر که به صادرات محصولات آنها به استان‌های دیگر و حتی خارج از کشور صادر می‌شوند، در این منطقه رواج یافته است.
خشکی تالاب به کاهش محصولات کشاورزی و افزایش بیماری‌های تنفسی در منطقه منجر شده است
گرد و خاک به طور تصاعدی افزایش یافته و جمعیت پرندگان مهاجر و بومی نیز تحت تأثیر قرار گرفته است.
پیامدهای خشکی تالاب
درخشانی با بیان اینکه تالاب جازموریان که بین ۲ استان واقع شده، نیاز به مدیریت آب و محصولات کشاورزی دارد افزود: این تالاب می‌تواند به عنوان منبعی برای تولید علوفه و کنترل گرد و غبار عمل کند.
این کارشناس محیط زیست با اشاره به اینکه خشکی تالاب به کاهش محصولات کشاورزی و افزایش بیماری‌های تنفسی در منطقه منجر شده است گفت: گرد و خاک به طور تصاعدی افزایش می‌یابد و جمعیت پرندگان مهاجر و بومی نیز تحت تاثیر قرار گرفته است.
وی افزود: پرندگان بومی نیز به دنبال منابع آب به مکان‌های دیگر مهاجرت می‌کنند و جمعیت آنها به‌شدت کاهش می‌یابد به طوری که اگر به اطراف روستاها بروند آسیب پذیری آنها بیشتر می شود.
اهمیت مشارکت مردم
درخشانی در ادامه با بیان اینکه مشارکت در کارگاه‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی به مردم می‌تواند به احیای تالاب کمک کند ادامه داد: مشارکت مردم در حفاظت از تالاب بسیار ارزشمند است و تا زمانی که مردم خود را در امر حفاظت و مدیریت تالاب دخیل نکنند، هیچ تغییر مثبتی حاصل نخواهد شد.
به گزارش ایرنا، اکوسیستم جازموریان همچون سایر تالاب های کشور آنچنان شناخته شده نیست و نیاز به گفتمان سازی و معرفی به مجامع علمی و افراد تاثیرگذار وجود دارد که در این زمینه قرار است همایشی با عنوان همایش ملی جازموریان، چالش ها و فرصت‌ها، هشت اسفند در جیرفت در جنوب کرمان برگزار شود.