×
فرهنگی
شناسه خبر : 226136
تاریخ انتشار : پنج‌شنبه 1404/03/08 ساعت 14:17

علی زمانیان

دین به منزله‌ی یک امکان

تاریخ دین نشان می‌دهد که دین، به مثابه‌ی یک امکان و در سطح نازل‌تر، گاه یک ابزار رخ نموده است. هم‌چنان که علم و تکنولوژی نیز چنین بوده است و هم‌چنان که بسیاری از امور دیگر نیز نقش یک «امکان» را بازی کرده‌اند.

نورنیوز ـ گروه فرهنگی: دین (متون مقدس، سنت و سیره‌ی قدیسین، تاریخ دین)، چیست که آدمی برای هرگونه تصمیم و عمل‌اش، می‌تواند دستاویزی در آن بیابد و با بهره گرفتن از آن، رفتارش را موجه نشان دهد؟

و پرسش دوم، آیا زندگی شخص دین‌دار، بر اساس درک او از خدا سامان می‌یابد، یا شیوه و کیفیت زندگی او، تصویر خاصی از خدا را ایجاد می‌کند؟ به عبارت دیگر، زندگی یک باورمند، تحت تاثیر تصویری است که از خدا دارد و یا کیفیت و شیوه‌ی زندگی کردن اوست که تصویر خاصی از خداوند را خلق می‌کند؟

 ۱.  وقتی به تاریخ جوامع دین‌دار نظر می‌افکنیم، می‌بینیم که گاهی به نام دین، شفقت ورزیده‌اند، گاهی به نام دین، خشونت ورزیده‌اند. به نام دین، جنگ کرده‌اند و نیز به نام دین، صلح کرده‌اند و بسیاری از رفتارهای متضاد را با ارجاع و توسل به متون، سنت و تاریخ دین، مرتکب شده‌اند. هم‌اکنون به رفتار صاحبان قدرت در ایران هم که نگاه می‌کنیم، درمی‌یابیم که به نام دین و با تکیه به معارف دینی، متون مقدس، سنت و تاریخ دین، جنگ کرده‌اند، صلح کرده‌اند، مذاکره با خصم را رد کرده‌اند، و در وقت دیگر، مذاکره را پذیرفته‌اند و همین‌طور باقی ماجرا.

تاریخ دین نشان می‌دهد که دین، به مثابه‌ یک امکان و در سطح نازل‌تر، گاه یک ابزار رخ نموده است. هم‌چنان که علم و تکنولوژی نیز چنین بوده است. و هم‌چنان که بسیاری از امور دیگر نیز نقش یک «امکان» را بازی کرده‌اند.
وقتی از «دین به منزله‌ی یک امکان» یاد می‌شود، به این معناست که آدمیان، دین را (چونان سایر ابزارهای در دسترس)، در خدمت اهداف و خواسته‌هایی خود قرار می‌دهند‌. گویی، پیش از مراجعه به دین، هدف خود را معلوم می‌کنند و در هنگام مراجعه به متون دینی، سراغ گفتاری از متون می‌روند که امکان رسیدن به هدف‌شان را فراهم می‌کند. رفتارشان را موجه و کارشان را نزد خودشان، درست جلوه دهد.

رفتارشناسی باورمندان، این نکته را عیان می‌کند که این آدمی است که تصمیم می‌گیرد از دین چگونه و برای چه مقصودی استفاده نماید. اگر تصمیم به جنگ داشته باشد، از آیات قتال و ستیز و اگر صلح بخواهد از آیاتی بهره می‌برد که به بخشایش و صلح فرمان می‌دهند. اگر بخواهد خشونت بورزد، به گفتار خشن و اگر بخواهد محبت بورزد، به رحمانیت گفتار خدا ارجاع می‌دهد. در این حالت، گویی «دین»، جعبه‌ابزاری است که فراخور نیاز، از آن استفاده می‌برند.

در آیات اول قرآن به صراحت آمده است که قرآن، برای هدایت متقین ارسال شده است. (ذٰلِکَ الکِتابُ لا رَیبَ ۛ فیهِ ۛ هُدًى لِلمُتَّقینَ) 
از این صراحت، چنین برداشت می‌شود که آدمی پیش از رجوع به سخن خداوند، باید که متقی شده باشد. زیرا که اگر غیر متقی، به کلام وحی مراجعه کند، جز خسران چیزی نصیب او نخواهد شد. 

مولانا در مثنوی هم بر این نکته اشاره دارد که قرآن، یک امکان است. امکانی برای از چاه بیرون آمدن و امکانی برای رفتن به ته چاه‌.
زانک از قرآن بسی گمره شدند
زان رسن قومی درون چه شدند
بنا به آن‌چه آمد، هر شخص، دین و ایضا خدای  خود را به صورت و شمایل خود می‌آفریند."کیفیت وجودی" هر مومن است که خدایش را خلق می‌کند. «جهت‌گیری درونی» است که توجه آدمی را به آیاتی جلب و از آیاتی دیگر غافل می‌کند.

۲. اگر آن‌چه گفته شد، قرین صحت باشد، آن‌گاه مسیر کسانی که تلاش می‌کنند تا قرائتی انسانی، اخلاقی و رحمانی از قرآن ارائه دهند، چندان با توفیق همراه نخواهد بود. زیرا قرائت آدمیان از کتاب مقدس، بیش‌تر از آن که امر معرفتی باشد، امر وجودی، اجتماعی است که در اوضاع و احوالی شکل می‌گیرد. به جای آن، باید به شرایطی اندیشید که در آن شرایط، خدای انسانی، رحمانی و اخلاقی خلق می‌شود. خدایی روادار و مداراجو که پاس حقوق انسان‌ها را دارد و به شفقت و مهربانی راه می‌دهد. 

در این ایده، خوانش و قرائت افراد از متن مقدس، ناشی از جهت‌گیری وجودی و شرایط بیرونی حاکم بر افراد است. همان که مولانا ان را «سودای سربالا» نام می‌نهاد.  

مر رسن را نیست جرمی ای عنود
چون ترا سودای سربالا نبود


درون خیال‌اندیش، درون جنگ‌طلب، صلح‌طلب، مداراجو، خشمگین، آرام، بی‌پروا، با متانت و.....دین و خدای متناسب با خود را خلق می‌کند. هر فرد با مختصات وجودی خود، به متون دینی مراجعه می‌کند و دست در انبان دین می‌برد و چیزهایی را برمی‌دارد که به کارش بیاید. از این رو، گرچه ارائه‌ی چهره‌ی انسانی از دین و قرائت بشردوستانه از کلام وحی کاری درخور و شایسته است، اما راه به جایی نمی‌برد و افقی را نمی‌گشاید. باید شرایط و امکان‌هایی فراهم کرد که آدمیانی با فضیلت و اخلاقی در آن رشد یابند. آن‌گاه انسان اخلاقی، دین او هم اخلاقی خواهد بود.  


نظرات

آگهی تبلیغاتی
آخرین اخبار
لاریجانی: موافق بسط همکاری میان ایران و کشورهای منطقه هستیم
نتایج طرح خودروهای فرسوده ایران‌خودرو اعلام شد + جزئیات پرداخت و شرایط فروش
متن توافقنامه ارمنستان و جمهوری آذربایجان منتشر شد
عالی‌پور: سهام عدالت آزاد می‌شود
تصادف مرگبار با 4 کشته در بزرگراه شهید شوشتری مشهد؛ دادستان گناباد جان باخت
ایران نما | معرفی جاذبه های گردشگری شهرهای ایران(69) «بفروئیه»
اوقانی: مرحله دوم متناسب‌سازی سال 1400 بازنشستگان با حقوق مرداد پرداخت می‌شود
اعتراف یک جادوگر: با 5 مربی فوتبال در ارتباط بودم!
زیارت اربعین؛ پیمان مجدد با عدالت و آگاهی
غریب‌آبادی: معاون گروسی در تهران درباره نحوه تعامل آژانس و ایران گفت‌وگو کرد
سپاه: شهادت خبرنگاران در غزه، شلیک به آزادی بیان است
جنگ دوم، میدان نبرد ذهن‌ها؛ زمان اجرای ابتکارات تازه برای مقابله
وزیر کار: یارانه 3 دهک تا شهریور حذف می‌شود
لاریجانی: ایران با لبنان و عراق هم‌فکری دارد اما به کسی دستوری نمی‌دهد
وضعیت آب و هوا امروز سه شنبه 21 مرداد 1404 + وضعیت استان‌ها
پیکر استاد فرشچیان کی به ایران منتقل می‌شود؟ +زمان و مکان تشییع
مذاکره و جنگ، ابزار و راهبردهایی برای رسیدن به اهداف منافع ملی ایران است
دوفوریتی | شلیک به محیط‌بان، آسان‌تر از شکار حیات‌وحش
چرا باید به پیشنهاد محسنی اژه‌ای جواب مثبت داد؟
ورود دستگاه ایکس‌ری چمدانی جدید به گمرک کشور
وقوع انفجار مهیب در یکی از کارخانه‌های فولاد آمریکا
طارمی، مهاجم ایرانی از لیست خرید لیدزیونایتد خط خورد
نروژ قطع همکاری مالی با فلسطین اشغالی را اعلام کرد
ارزش کل بازار رمزارزها از 4 تریلیون دلار فراتر رفت
روایت معاریو از وحشت اسرائیل نسبت به تاکتیک‌های حمله فوری ایران
انتقاد شدید ماکرون از اقدامات اسرائیل/ اشغال غزه فاجعه است
نظری جویباری از مدیرعاملی استقلال استعفا کرد
هواداران لیورپول خواستار محرومیت تیم اسرائیلی از رقابت‌های فیفا شدند
دروازه بان سابق پرسپولیس به صنعت نفت پیوست
گرمای بی‌سابقه عراق را در خاموشی فرو برد
وزیر میراث: اداره هیات امنایی تخت جمشید بزودی به صورت رسمی ابلاغ می‌شود
اسلامی: حفظ منافع ملی و پیشرفت علمی اولویت اصلی ماست
بادامچیان: پیروزی ایران بر اسرائیل معادلات پشت‌پرده بین‌المللی را تغییر داد
واکنش «دیده‌بان حقوق بشر» و «عفو بین الملل» به کشتار بی سابقه خبرنگاران در غزه
شلیک به صدا، تصویر، روایت
تسلیم باشگاه استقلال در برابر انتقادات از رونمایی لباس جدید
عون: اجرای طرح انحصار سلاح قطعا اجرایی می شود/مقام حزب‌الله: خلع سلاح مقاومت محال است
مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران: ثبت نام دانش‌آموزان اتباع بدون مدرک هویتی ممکن نیست
ترامپ: نرخ جرم و جنایت در واشنگتن بالاست/گارد ملی ورود می کند
گزارش تصویری | دیدار تیم‌های فوتبال استقلال - تراکتور در سوپر جام فوتبال ایران
نبرد ستاره‌های تازه‌نفس در سوپرجام 1404/تراکتور قهرمان شد+ فیلم
دبیر ستاد ملی جمعیت: مشکل کاهش جمعیت با بخشنامه حل نمی‌شود
امانی: هوش مصنوعی نمی‌تواند جایگزین مسئولیت‌های انسانی خبرنگار شود
سازمان ملل هشدار داد: قتل خبرنگاران فلسطینی نقض جدی قوانین بین‌المللی است
شناسنامه‌دار کردن کالاها، راه نجات اقتصاد از قاچاق و احتکار
استرداد کلاهبردار 167 هزار دلاری به کشور
حمله مرگبار به چهره سیاسی کلمبیا؛/نامزد احتمالی انتخابات کشته شد
سومین مدرسه تابستانه چین؛ پل علمی و راهبردی برای تعمیق روابط ایران و چین
معجزه در کرج؛ نوزاد 23 روزه دوباره به زندگی بازگشت
وزیر جهادکشاورزی خبر داد؛ برنج احتکاری با نرخ مصوب توزیع می‌شود
X
آگهی تبلیغاتی