×
فرهنگی
شناسه خبر : 239119
تاریخ انتشار : دوشنبه 1404/05/20 ساعت 12:52

اربعین در معارف اسلامی و فرهنگ ایرانی

در فرهنگ قرآنی و معارف اسلامی و فرهنگ ایرانی، «چهلم» یا «اربعین» مفهومی ریشه‌دار است که هم بُعد عددی و هم بُعد معنوی آن در آیات و روایات و ضرب المثل های ایرانی بازتاب یافته است.

نورنیوز-گروه فرهنگی: 

۱. اربعین در قرآن

واژه «اربعین» (چهل) و عدد چهل در قرآن چندین بار آمده و غالباً به معنای یک دوره تکامل، بلوغ یا آماده‌سازی است:

  • دوران میقات حضرت موسی(ع)
  • «وَ واعَدنا موسی ثلاثین لیلةً و أتممناها بعشرٍ فتمّ میقاتُ ربّه أربعین لیلةً» (اعراف: 142)
  • خداوند برای حضرت موسی ۳۰ شب میعاد گذاشت و آن را با ۱۰ شب تکمیل کرد، تا مجموعاً ۴۰ شب باشد. این عدد نشانگر آمادگی کامل برای دریافت وحی و لوح‌ها بود.
  • سن بلوغ فکری و مسئولیت‌پذیری انسان
  • «حَتّی إذا بلغ أشدّه و بلغ أربعین سنةً قال ربّ أوزعنی أن أشکر نعمتک...» (احقاف: 15)
  • قرآن از سن ۴۰ سالگی به عنوان زمان کمال قوّه عقل و مسئولیت کامل در برابر خدا یاد کرده است.
  • تنبیه قوم بنی‌اسرائیل
  • «... فإنّها محرّمةٌ علیهم أربعین سنةً یتیهون فی الأرض...» (مائده: 26)
  • قوم بنی‌اسرائیل به‌دلیل نافرمانی، چهل سال در بیابان سرگردان شدند.

این کاربردها نشان می‌دهد که «چهل» در فرهنگ قرآنی یک بازه مهم تربیتی و تکاملی است، نه صرفاً یک عدد.

۲. اربعین در سنت اسلامی

در فرهنگ دینی، «اربعین» نماد کامل شدن یک دوره و رسیدن به مرحله‌ای تازه است. در حوزه عبادات و اخلاق، روایات فراوانی آمده که چهل روز یا چهل عمل مداوم، تأثیر ویژه در تثبیت ایمان و صفای قلب دارد.

پیامبر اکرم(ص) فرمود: «مَن أخلص لله أربعین صباحاً فجّر الله ینابیع الحکمة من قلبه علی لسانه»
یعنی هر کس چهل روز برای خدا خالص شود، چشمه‌های حکمت از قلبش بر زبانش جاری می‌گردد.

۳. اربعین حسینی

اگرچه قرآن به‌طور مستقیم به اربعین امام حسین(ع) اشاره ندارد، اما سنت زیارت اربعین در روایات اهل‌بیت(ع) جایگاه ویژه‌ای دارد و به‌عنوان نشانه مؤمن معرفی شده است (حدیث امام حسن عسکری(ع)).

اربعین حسینی، نه تنها یادآور شهادت و پیام قیام عاشورا است، بلکه استمرار پیام کربلا تا بعد از واقعه را نشان می‌دهد؛ چهل روزی که اهل‌بیت پیام را از میدان نبرد به افکار عمومی رساندند.

۴. فلسفه عدد چهل در قرآن و فرهنگ اسلامی

عدد چهل در قرآن و سنت، معمولاً نشانه دوره تکامل و گذار است:

  • آمادگی برای دریافت وحی (موسی ع)
  • رسیدن به بلوغ عقلانی (۴۰ سالگی)
  • خلوص نیت و تهذیب نفس (چهل روز عبادت)
  • تثبیت یاد و اثر یک حادثه (چهلم در سنت‌های اجتماعی)

۵. استحباب چهل حدیث و فرهنگ چله‌نشینی در عرفان اسلامی

یکی از جلوه‌های مهم و ملموس حضور عدد چهل در فرهنگ دینی و عرفانی ما، استحباب خواندن و حفظ «چهل حدیث» است. در فرهنگ اسلامی، به ویژه در عرفان، خواندن مستمر چهل حدیث از یک عالم یا امام معصوم، به‌عنوان فرصتی برای کسب معرفت و تزکیه نفس توصیه شده است. این عمل به مثابه یک «چله‌نشینی» فرهنگی و معنوی است؛ دوره‌ای که فرد در آن به مرور و تعمق در کلام معصومان می‌پردازد و این تمرکز چهل روزه یا چهل قسمتی، سبب تثبیت ایمان و رشد معنوی می‌شود.

چله‌نشینی، در عرفان اسلامی، به معنای انقطاع و تمرکز بر ذکر و مراقبه در بازه‌ای چهل روزه است که قدمتی دیرینه دارد. این دوره نماد یک مرحله عبور از حالت ابتدایی به کمال معنوی است و عدد چهل بار دیگر نقش یک عدد مقدس و تأثیرگذار را بازی می‌کند.

۶. حضور عدد چهل در فرهنگ عامه و ضرب‌المثل‌های فارسی

عدد چهل در فرهنگ عامه ایرانی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد و در ضرب‌المثل‌ها و کنایه‌ها بسیار دیده می‌شود. برای مثال:

  • «مثل یک مویز و چهل قلندر» که به معنای وجود چند نفر در کنار یک نفر قوی و پرصلابت است.
  • «چهل ساله شده، پخته نشده!» که کنایه از رسیدن به سن بلوغ یا تجربه اما بدون کسب حکمت یا تغییرات لازم است.
  • «چهل تا چهل» که به معنی مقداری زیاد یا دوره‌ای طولانی است.

این اصطلاحات نشان می‌دهد که عدد چهل در ذهنیت جمعی ما همواره مترادف با دوره‌ای از تکامل، تغییر، بلوغ یا اهمیت بوده است.

مخلص کلام

عدد چهل نه تنها در متون مقدس و معارف دینی بلکه در فرهنگ عمومی و زندگی روزمره ما نیز نمادی از تکامل، پختگی، آمادگی و تحول است. فرهنگ چله‌نشینی و استحباب حفظ چهل حدیث نمونه‌های بارزی از اهمیت این عدد در رشد معنوی و اخلاقی انسان‌هاست. بنابراین، «اربعین» فراتر از یک عدد، یک پیام فرهنگی و معنوی است که در همه ابعاد زندگی ایرانی و اسلامی جریان دارد.


نظرات

آگهی تبلیغاتی
آخرین اخبار
نوراینفو | کدبندی انواع تصادفات به چه صورت است؟
قیمت دلار و سایر ارزها امروز سه‌‎شنبه 21 مرداد 1404
فردا آخرین روز فروش ارز اربعین است
شوخی یک خبرنگار با پزشکیان: با رئیس‌جمهور قبلی عکس یادگاری گرفتیم، شهید شد! + فیلم
فهرست 269 خبرنگاری که اسرائیل از 7 اکتبر 2023 به شهادت رسانده منتشر شد
قیمت طلا و سکه امروز سه‌شنبه 21 مرداد 1404 +جدول
پاکستان در بزنگاه تاریخی؛ فرصت‌سازی یا تکرار خیانت آمریکا؟
پاکستان به ولایت نورستان افغانستان حمله پهپادی کرد
خرید اعتباری 10 میلیون تومانی برای بازنشستگان کشوری +شرایط و فروشگاه‌های تحت پوشش
ملکوتِ محمود فرشچیان
قیمت خودرو امروز سه‌شنبه 21 مرداد 1404 +جدول
دانش آموزان پایه دوزادهم برای شرکت در آزمون نهایی باید زودتر از خواب بیدار شوند
لاریجانی: موافق بسط همکاری میان ایران و کشورهای منطقه هستیم
نتایج طرح خودروهای فرسوده ایران‌خودرو اعلام شد + جزئیات پرداخت و شرایط فروش
متن توافقنامه ارمنستان و جمهوری آذربایجان منتشر شد
عالی‌پور: سهام عدالت آزاد می‌شود
تصادف مرگبار با 4 کشته در بزرگراه شهید شوشتری مشهد؛ دادستان گناباد جان باخت
ایران نما | معرفی جاذبه های گردشگری شهرهای ایران(69) «بفروئیه»
اوقانی: مرحله دوم متناسب‌سازی سال 1400 بازنشستگان با حقوق مرداد پرداخت می‌شود
اعتراف یک جادوگر: با 5 مربی فوتبال در ارتباط بودم!
زیارت اربعین؛ پیمان مجدد با عدالت و آگاهی
غریب‌آبادی: معاون گروسی در تهران درباره نحوه تعامل آژانس و ایران گفت‌وگو کرد
سپاه: شهادت خبرنگاران در غزه، شلیک به آزادی بیان است
جنگ دوم، میدان نبرد ذهن‌ها؛ زمان اجرای ابتکارات تازه برای مقابله
وزیر کار: یارانه 3 دهک تا شهریور حذف می‌شود
لاریجانی: ایران با لبنان و عراق هم‌فکری دارد اما به کسی دستوری نمی‌دهد
وضعیت آب و هوا امروز سه شنبه 21 مرداد 1404 + وضعیت استان‌ها
پیکر استاد فرشچیان کی به ایران منتقل می‌شود؟ +زمان و مکان تشییع
مذاکره و جنگ، ابزار و راهبردهایی برای رسیدن به اهداف منافع ملی ایران است
دوفوریتی | شلیک به محیط‌بان، آسان‌تر از شکار حیات‌وحش
چرا باید به پیشنهاد محسنی اژه‌ای جواب مثبت داد؟
ورود دستگاه ایکس‌ری چمدانی جدید به گمرک کشور
وقوع انفجار مهیب در یکی از کارخانه‌های فولاد آمریکا
طارمی، مهاجم ایرانی از لیست خرید لیدزیونایتد خط خورد
نروژ قطع همکاری مالی با فلسطین اشغالی را اعلام کرد
ارزش کل بازار رمزارزها از 4 تریلیون دلار فراتر رفت
روایت معاریو از وحشت اسرائیل نسبت به تاکتیک‌های حمله فوری ایران
انتقاد شدید ماکرون از اقدامات اسرائیل/ اشغال غزه فاجعه است
نظری جویباری از مدیرعاملی استقلال استعفا کرد
هواداران لیورپول خواستار محرومیت تیم اسرائیلی از رقابت‌های فیفا شدند
دروازه بان سابق پرسپولیس به صنعت نفت پیوست
گرمای بی‌سابقه عراق را در خاموشی فرو برد
وزیر میراث: اداره هیات امنایی تخت جمشید بزودی به صورت رسمی ابلاغ می‌شود
اسلامی: حفظ منافع ملی و پیشرفت علمی اولویت اصلی ماست
بادامچیان: پیروزی ایران بر اسرائیل معادلات پشت‌پرده بین‌المللی را تغییر داد
واکنش «دیده‌بان حقوق بشر» و «عفو بین الملل» به کشتار بی سابقه خبرنگاران در غزه
شلیک به صدا، تصویر، روایت
تسلیم باشگاه استقلال در برابر انتقادات از رونمایی لباس جدید
عون: اجرای طرح انحصار سلاح قطعا اجرایی می شود/مقام حزب‌الله: خلع سلاح مقاومت محال است
مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران: ثبت نام دانش‌آموزان اتباع بدون مدرک هویتی ممکن نیست
X
آگهی تبلیغاتی